انواع روش های حمل و نقل دریایی
مقدمه: قبل از پرداختن به انواع روش های حمل و نقل دریایی بهتر است بدانید که حمل و نقل دریایی به عنوان ستون فقرات تجارت جهانی شناخته می‌شود، به طوری که تقریباً ۸۰ درصد از کالاها از طریق دریا جابجا می‌شوند. بر اساس داده‌های استاتیستا، ظرفیت ناوگان جهانی کانتینر نیز افزایش یافته است، به طوری که ظرفیت حمل کشتی‌ها از حدود ۱۱ میلیون تن متریک در سال ۱۹۸۰ به حدود ۲۹۳ میلیون تن متریک در سال ۲۰۲۲ رسیده است و همچنان درحال افزایش است. در سال ۲۰۲۲ حجم تجارت دریایی با کاهش اندکی معادل ۰.۴ درصد مواجه شد، اما طبق گزارش آنکتاد (UNCTAD)، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ نیز به رشدی بالاتر از ۲ درصد دست پیدا کند.
اهمیت حمل و نقل دریایی غیرقابل انکار است، چرا که روشی مقرون به صرفه و قابل اعتماد برای جابجایی انواع محموله‌ها، از کالاهای مصرفی تا ماشین‌آلات سنگین، فراهم می‌کند. انتخاب حمل و نقل دریایی به عنوان روش جابجایی کالاها تحت تأثیر چندین عامل قرار دارد، از جمله هزینه حمل دریایی، حجم و نوع محموله و نیازمندی‌های مقصد. با درک و استفاده بهینه از این عوامل و همچنین پیگیری روندهای مرتبط با حمل و نقل دریایی، کسب‌وکارها می‌توانند زنجیره تأمین خود را بهینه کنند و از کارایی و صرفه‌جویی در هزینه‌های عملیات خود اطمینان حاصل کنند. در این مقاله سعی داریم به بررسی انواع روش های حمل و نقل دریایی بپردازیم. با ما همراه باشید.
2 نوع پایه ای حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی به‌عنوان جایگزینی برای حمل و نقل زمینی، طیف گسترده‌ای از خدمات را ارائه می‌دهد و بخش بزرگی از تجارت جهانی را پوشش می‌دهد. حمل و نقل دریایی معمولاً مقادیر زیادی کالا را جابجا کرده و مسافت‌های طولانی را طی می‌کند. انواع اصلی حمل و نقل دریایی شامل موارد زیر است:
حمل و نقل کانتینری
حمل و نقل کانتینری یکی از روش‌های حمل و نقل دریایی است که به ویژه در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است. در این نوع حمل و نقل، از کانتینرهایی با اندازه‌های استاندارد استفاده می‌شود. پس از بارگیری کانتینرها بر روی کشتی، دستکاری و جابجایی بسیار محدود است، که این امر باعث صرفه‌جویی در زمان و نیروی کار می‌شود. از مزایا و ویژگی‌های حمل و نقل کانتینری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سریع و مؤثر: کانتینرها دارای اندازه‌های استاندارد هستند و به‌راحتی جابجا می‌شوند، که باعث می‌شود بارگیری و تخلیه محموله‌ها از کشتی‌ها به سرعت انجام گیرد.
- مقرون‌به‌صرفه: کشتی‌های کانتینری که توانایی حمل مقادیر زیادی کالا را دارند، هزینه‌های حمل و نقل را کاهش می‌دهند.
- ایمن و قابل اعتماد: کالاها در داخل کانتینرها محافظت می‌شوند و تحت تأثیر شرایط آب‌وهوایی قرار نمی گیرند.
- کاربرد گسترده: حمل و نقل کانتینری برای بسیاری از صنایع مناسب است و به ویژه برای بخش خرده فروشی ایده‌آل است.
با این حال، حمل و نقل کانتینری معایبی نیز دارد:
- نامناسب برای حمل و نقل در مقیاس کوچک: حمل و نقل کانتینری ممکن است برای کسب‌وکارهای کوچک هزینه‌بر باشد.
حمل و نقل با کشتی‌های باری
حمل و نقل با کشتی‌های باری روش سنتی حمل و نقل دریایی است که پیش از حمل و نقل کانتینری رایج بوده است. در این روش، کالاها به‌طور مستقیم بر روی کشتی بارگیری می‌شوند و معمولاً از کشتی‌های بزرگ و تخصصی استفاده می‌شود. انواع و ویژگی‌های حمل و نقل با کشتی‌های باری به شرح زیر است:
- حمل و نقل کالای خشک: این نوع حمل و نقل برای جابجایی بارهای عمده مانند غلات، سنگ آهن و زغال‌سنگ استفاده می شود. این بارها معمولاً بزرگ هستند و یا به دلیل ماهیت غیر مایع، نمی توانند در کانتینرها قرار بگیرند.
- حمل و نقل کالای مایع: از تانکرهای مخصوص برای حمل مایعاتی مانند نفت و نفت سفید استفاده می شود.
- حمل و نقل رورو (Roll-On/Roll-Off): در این نوع حمل و نقل، وسایل نقلیه و تجهیزات بدون نیاز به تخلیه و بارگیری اضافی، به‌صورت مستقیم بر روی کشتی رانده و جابجا می شوند.
مزایای حمل و نقل با کشتی‌های باری عبارتند از:
- کاربرد گسترده: این روش برای انواع مختلف بارها مناسب است.
- ظرفیت حمل مقادیر زیاد کالا: این روش برای عملیات تجاری در مقیاس بزرگ مناسب است.
با این حال، این روش نیز معایبی دارد:
- دشواری در جابجایی و بارگیری: بارگیری و تخلیه بارها ممکن است نیاز به نیروی کار بیشتری داشته باشد.
- زمان حمل و نقل طولانی تر: ممکن است نسبت به حمل و نقل کانتینری زمان بیشتری ببرد.
حمل و نقل دریایی همچنان به‌عنوان ستون فقرات تجارت جهانی باقی مانده و با پیشرفت‌هایی مانند حمل و نقل کانتینری کارآمدتر می‌شود. کسب‌وکارها بسته به نیازها و نوع بارهای خود می‌توانند یکی از این روش‌های حمل و نقل دریایی را انتخاب کنند.
انواع روش‌های حمل و نقل دریایی
حمل و نقل با بار کامل کانتینر (Full Container Load - FCL)
یکی از انواع روش های حمل و نقل دریایی، حمل و نقل با بار کامل کانتینر (FCL) است. این روش زمانی استفاده می‌شود که تمام فضای یک کانتینر توسط محموله‌های یک فرستنده اشغال می‌شود. FCL برای جابجایی‌های بزرگ و عمده که کارایی هزینه اهمیت دارد، گزینه‌ای ایده‌آل به شمار می‌آید. در این روش، کانتینرها در مبدا مهر و موم می‌شوند و تنها در مقصد باز می‌شوند، که این امر خطر دستکاری و خرابی کالاها را به حداقل می‌رساند. کانتینرهایی که در این روش به کار می‌روند، شامل کانتینرهای ۲۰ فوتی، ۴۰ فوتی و ۴۰ فوتی high-cube هستند که بسته به حجم محموله انتخاب می‌شوند.
این روش از مهم‌ترین انواع حمل و نقل دریایی است که به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که با صرفه‌جویی در هزینه و کاهش ریسک آسیب به کالاها، محصولات خود را جابجا کنند. به عنوان مثال، شرکت‌های بزرگ خرده‌فروشی ممکن است از FCL برای حمل حجم زیادی از محصولات خود از آسیا به اروپا استفاده کنند.
حمل و نقل کمتر از بار کامل کانتینر (Less Than Container Load - LCL)
حمل و نقل کمتر از بار کامل کانتینر (LCL) یکی دیگر از انواع روش های حمل و نقل دریایی است که برای محموله‌هایی به کار می‌رود که به اندازه کافی بزرگ نیستند تا یک کانتینر کامل را پر کنند. در این روش، محموله‌های چندین فرستنده در یک کانتینر به صورت مشترک بارگیری می‌شود و هر فرستنده تنها برای فضای اشغال شده توسط کالای خود هزینه پرداخت می‌کند. LCL برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط که نمی‌توانند حجم کافی برای یک کانتینر کامل فراهم کنند، گزینه‌ای ایده‌آل است.
اگرچه این روش مقرون‌به‌صرفه‌تر است و به شرکت‌های کوچک اجازه می‌دهد تا به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند، اما از معایب آن می‌توان به افزایش زمان حمل و نقل و ریسک بیشتر آسیب به کالاها اشاره کرد، زیرا محموله‌ها در مبدا ترکیب و در مقصد تفکیک می‌شوند. این روش در مواردی که کالاهای کوچک به بازارهای بین‌المللی ارسال می‌شود، بسیار محبوب است.
حمل و نقل رول آن/رول آف (Roll-on/Roll-off - RoRo)
حمل و نقل رول آن/رول آف (RoRo) یکی از روش‌های متداول در حمل و نقل دریایی است که برای جابجایی وسایل نقلیه و ماشین‌آلات سنگین به کار می‌رود. در این روش، وسایل نقلیه و ماشین‌آلات به‌صورت مستقیم روی کشتی رانده و سپس تخلیه می‌شوند، که این امر زمان و هزینه حمل و نقل را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. این روش به دلیل کاهش نیاز به جابجایی‌های پیچیده، ریسک آسیب به کالاها را نیز به حداقل می‌رساند.
صنعت خودروسازی به‌طور گسترده از این نوع حمل و نقل دریایی استفاده می‌کند، زیرا RoRo به تولیدکنندگان خودرو اجازه می‌دهد تا به راحتی محصولات خود را در مقیاس جهانی جابجا کنند. علاوه بر خودروها، ماشین‌آلات سنگین مانند تجهیزات ساختمانی نیز از طریق این روش حمل می‌شوند، که نیاز به سرعت و دقت در جابجایی دارند.
حمل و نقل فله‌ای (Break Bulk)
یکی دیگر از انواع روش های حمل و نقل دریایی، حمل و نقل فله‌ای یا Break Bulk است. این روش برای محموله‌هایی استفاده می‌شود که به دلیل اندازه یا شکلشان نمی‌توانند در کانتینرهای استاندارد بارگیری شوند. در حمل و نقل فله‌ای، کالاها به‌صورت جداگانه بارگیری و تخلیه می‌شوند و نیاز به جابجایی‌های خاص دارند. این روش بیشتر برای جابجایی کالاهای بزرگ مانند تجهیزات ساختمانی و ماشین‌آلات صنعتی به کار می‌رود.
حمل و نقل فله‌ای به دلیل نیاز به تجهیزات خاص و مدیریت حرفه‌ای، هزینه بیشتری نسبت به دیگر روش‌های حمل و نقل دریایی دارد. با این حال، برای کالاهایی که به دلیل ابعادشان در کانتینرها جا نمی‌شوند، این روش بسیار ضروری است و یکی از مهم‌ترین روش‌های حمل بارهای غیرمعمول به شمار می‌رود.
حمل و نقل یخچالی (Refrigerated Shipping - Reefer)
حمل و نقل یخچالی (Reefer) یکی از انواع مهم حمل و نقل دریایی است که برای جابجایی کالاهای فاسدشدنی و دماحساس مانند محصولات غذایی و دارویی استفاده می‌شود. کانتینرهای یخچالی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که دما را در طول مسیر حفظ کنند و از خراب شدن کالاها جلوگیری کنند. این روش به ویژه در صنعت غذایی و دارویی کاربرد فراوانی دارد.
صادرکنندگان میوه‌ها و سبزیجات به طور گسترده از Reefer برای ارسال کالاهای خود به بازارهای بین‌المللی استفاده می‌کنند تا محصولاتشان در حالت تازه و سالم به دست مشتریان برسد. به دلیل نیاز به حفظ دمای خاص، این روش نسبت به دیگر روش‌های حمل و نقل دریایی پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر است، اما برای کالاهای حساس به دما ضروری است.
حمل و نقل با کانتینرهای باز و تخت (Open Top & Flat Rack)
یکی دیگر از انواع روش‌های حمل و نقل دریایی، استفاده از کانتینرهای باز و تخت (Open Top & Flat Rack) است. این روش برای جابجایی کالاهای بسیار بزرگ و سنگین که به دلیل ابعاد یا وزنشان نمی‌توانند در کانتینرهای استاندارد قرار بگیرند، به کار می‌رود. کانتینرهای باز و تخت برای حمل ماشین‌آلات صنعتی بزرگ و تجهیزات ساختمانی سنگین مناسب هستند.
این نوع کانتینرها به دلیل ساختارشان امکان بارگیری و تخلیه آسان‌تر را فراهم می‌کنند و برای کالاهایی که به دلیل ابعادشان نیاز به فضای بیشتر دارند، ایده‌آل هستند. حمل ماشین‌آلات بزرگ صنعتی از طریق این روش، یکی از کاربردهای متداول آن در صنایع مختلف است.
حمل و نقل با کانتینرهای تانکری (Tank Containers)
کانتینرهای تانکری یکی از انواع تخصصی حمل و نقل دریایی هستند که برای جابجایی مایعات مانند مواد شیمیایی و مواد غذایی مایع طراحی شده‌اند. این کانتینرها به دلیل ساختار مقاوم و رعایت استانداردهای ایمنی بالا، امکان حمل مایعات را به شکلی ایمن فراهم می‌کنند. صنایع شیمیایی و غذایی از این روش برای حمل مایعات خطرناک و غیرخطرناک استفاده می‌کنند.
حمل و نقل با کانتینرهای تانکری تضمین می‌کند که مایعات به صورت ایمن و بدون نشت به مقصد برسند. این نوع حمل و نقل دریایی برای کالاهای مایع و حساس به مواد خارجی ضروری است و در صنعت جهانی به‌طور گسترده استفاده می‌شود.
کشتی‌های حامل بارج (Barge Carriers)
کشتی‌های حامل بارج یکی دیگر از انواع روش های حمل و نقل دریایی هستند که برای جابجایی محموله‌ها در آب‌های کم‌عمق و رودخانه‌ها طراحی شده‌اند. این کشتی‌ها بارج‌هایی را که محموله‌های مختلف مانند کانتینرها را حمل می‌کنند، جابجا می‌کنند و به مناطقی که دسترسی به آب‌های عمیق ممکن نیست، می‌روند.
حمل بارج‌ها نقش مهمی در گسترش تجارت جهانی به مناطق داخلی کشورها دارد و این روش برای حمل محموله‌هایی که نیاز به جابجایی در آب‌های کم‌عمق دارند، بسیار مناسب است.
کشتی‌های ترکیبی RoRo و کانتینری (ConRo Vessels)
کشتی‌های ConRo یکی از پیشرفته ترین انواع روش های حمل و نقل دریایی هستند که قابلیت حمل کانتینر و وسایل نقلیه را به طور همزمان دارند. این کشتی‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری در جابجایی همزمان محموله‌های چرخ‌دار و کانتینری، بسیار محبوب هستند.
این نوع کشتی‌ها به ویژه در صنعت خودرو و حمل و نقل ترکیبی کاربرد دارند و به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهند که انواع مختلفی از محموله‌ها را به‌صورت همزمان و کارآمد جابجا کنند.
حمل و نقل فله‌ای (Bulk Shipping)
حمل و نقل فله‌ای یکی از انواع روش های حمل و نقل دریایی است که برای جابجایی کالاهای عمده و بدون بسته بندی مانند غلات، زغال‌سنگ، سنگ آهن و نفت به کار می‌رود. در این روش، کالاها به صورت عمده و مستقیم در فضای بار کشتی قرار می‌گیرند و نیازی به بسته‌بندی خاص ندارند. این روش به‌ویژه برای کالاهایی که در مقادیر بسیار زیاد و به‌صورت توده‌ای حمل می‌شوند، مناسب است.
حمل و نقل فله‌ای از جمله روش‌هایی است که به دلیل ظرفیت بالای بارگیری و هزینه‌های نسبی کمتر، به‌ویژه در صنایع بزرگ مانند معدن‌کاری و انرژی بسیار محبوب است. برای مثال، شرکت‌های تولیدکننده غلات یا معادن زغال‌سنگ از این روش برای حمل کالاهای خود به بازارهای بین‌المللی استفاده می‌کنند، زیرا امکان جابجایی مقادیر زیادی کالا در هر سفر دریایی را فراهم می‌کند.
حمل و نقل عمومی کالا (Break Bulk Cargo)
حمل و نقل عمومی کالا (Break Bulk Cargo) یکی دیگر از انواع مهم حمل و نقل دریایی است که برای جابجایی کالاهایی استفاده می‌شود که به دلیل ابعاد یا شکل خاصشان نمی‌توانند در کانتینرها یا به‌صورت فله‌ای جابجا شوند. این کالاها شامل اقلامی مانند چوب، فولاد و تجهیزات بزرگ هستند. در این روش، کالاها معمولاً روی پالت‌ها چیده شده و در جعبه‌های بزرگ بسته‌بندی و محکم می‌شوند تا در طول مسیر ایمن باقی بمانند.
حمل و نقل عمومی کالا بیشتر در صنایعی مانند ساخت‌وساز و تولیدات سنگین استفاده می‌شود، جایی که نیاز به جابجایی تجهیزات و مواد بزرگ وجود دارد. به‌عنوان مثال، کارخانه‌های تولید فولاد یا شرکت‌های ساختمانی از این روش برای ارسال قطعات بزرگ یا سازه‌های فلزی به پروژه‌های بین‌المللی بهره می‌برند. این روش به دلیل نیاز به جابجایی‌های دقیق و محافظت مناسب از کالاها در برابر آسیب‌های احتمالی، نیازمند مدیریت و دقت بالاست.
جمع بندی
با پیشرفت‌های مداوم در فناوری‌های نوظهور مرتبط با عملیات حمل و نقل دریایی، مانند ردیابی محموله‌های دریایی و بهینه‌سازی مسیرهای حمل و نقل دریایی، و همچنین توجه بیشتر به تأثیرات زیست محیطی حمل و نقل دریایی، این بخش به‌طور پیوسته در حال تحول است. شرکت‌ها به طور فزاینده‌ای بر بهینه‌سازی مسیرهای حمل و نقل دریایی، بهبود عملیات بندری و ارتقاء خدمات مشتری تمرکز دارند تا مقاومت و پایداری خدمات حمل و نقل دریایی را تضمین کنند. تعهد شرکت‌های حمل و نقل دریایی به تطبیق با تقاضاهای در حال تغییر بازار، محیط‌های قانونی و نیازهای مشتریان، موتور محرکه تجارت جهانی را فعال نگه می‌دارد و حمل و نقل دریایی را به یکی از ارکان حیاتی اقتصاد جهانی تبدیل کرده است. در این مقاله به طور جامع شما را با انواع روش های حمل و نقل دریایی آشنا کردیم.